İSTANBUL (AA) - YETER ADA ŞEKO - İklim krizi, aşırı hava olaylarının sayısını ve şiddetini artırırken başta siklonlar ve kuraklık olmak üzere birçok olumsuz koşul göçmen kuşların hayatını tehdit ediyor.
Göçmen kuşların yolculukları sırasında karşılaştıkları tehditlere karşı insanların duyarlılığını artırmak ve bu canlıların yaşam alanlarının korunmasına yönelik farkındalık oluşturmak amacıyla her yıl mayıs ve ekim aylarının ikinci cumartesi "Dünya Göçmen Kuşlar Günü" olarak kabul ediliyor. Bu yıl ilki 11 Mayıs tarihine denk gelen Dünya Göçmen Kuşlar Günü'nün ikincisi 12 Ekim'de kutlanıyor.
AA muhabirinin çeşitli kaynaklardan derlediği bilgilere göre, küresel ısınma sonucu meydana gelen şiddetli yağışlar, ani hava değişimleri, kuraklıklar gibi aşırı hava olayları dünyanın çeşitli yerlerinde artış gösterirken bu durum göçmen kuşları ölüme götürecek seviyede olumsuz iklim koşulları yaratabiliyor.
Göçmen Yabani Hayvan Türlerinin Korunması Sözleşmesi (CSM) tarafından yayımlanan "Mevcut Kuş Göç Yolları Bilgilerinin İncelemesi, Temel Bilgi Eksiklikleri ve Koruma Öncelikleri" başlıklı çalışmaya göre kuşlar yumurta bıraktıkları bölgeler ve yumurtlamadıkları süreçlerde geçirdikleri alanlar arasında göç ediyor ve bu göç rotası birkaç yüz metreden dünyanın kuzey ve güney yarım küreleri arasında olabilecek şekilde çeşitli boyutlarda gerçekleşebiliyor.
Kuşların takip ettiği 5 önemli rota Orta Pasifik göç yolu, Kuzey-Güney Amerika göç yolu, Afrika-Batı Avrasya göç yolu, Orta Asya göç yolu ve Doğu Asya-Avustralya göç yolu olarak sıralanıyor.
Bu göç yollarında kuşların karşılaştığı zorlukların başında iklim değişikliği nedeniyle sayısı ve şiddeti artan aşırı hava olayları geliyor. Dünya Meteoroloji Örgütüne (WMO) göre afetlerin sayısı son 50 yılda 5 kat arttı ve dünyanın çeşitli yerlerinde birbirinden farklı aşırı hava olayları etkisini daha belirgin şekilde göstermeye başladı.
- Üreme kabiliyetleri de risk altında
Orta Pasifik boyunca aşırı yağışlar ve siklonlar, Kuzey ve Güney Amerika'da aşırı yağışlar, şiddetli yıldırımlar, dolu yağışları, tropik siklonlar, Afrika-Batı Avrasya hattında aşırı sıcaklar ve aşırı yağışlar, Orta Asya’da aşırı sıcaklar ve aşırı yağışlar, Doğu Asya-Avustralya hattında ise aşırı sıcaklar, dolu, siklonlar en çok rastlanan aşırı hava olayları oldu.
İngiltere, Çin ve İsviçre’den bilim insanlarının katılımıyla 2023'te yayımlanan "Coğrafya, Tür Sınıflandırması, Nesillerinin Tükenmesi Riski Bağlamında Göçmen Kuşların Kuraklık ve Siklonlara Maruz Kalma Durumu" başlıklı araştırmaya göre, aşırı hava olaylarına maruz kalmak doğrudan kuşların ölümüne neden olurken bazen de bu hava olayları, tüm enerjilerini hayatta kalmaya ayırmak zorunda olan göçmen kuşlarda ciddi fiziksel zarara yol açıyor. Bunun sonucunda üreme alanlarına geç varma hatta üreyememe gibi türün devamlılığı için kritik olan doğal davranışlar gerçekleşemiyor.
Bu durumun sonuçlarını araştıran bilim insanları, Uluslararası Doğayı Koruma Birliğinin (IUCN) Türlerin İklim Değişikliğine Karşı Kırılganlığını Değerlendirme Kılavuzu'nda yer alan verilerden yola çıkarak 383 göçmen kuş türünün siklonlara ve kuraklığa karşı kırılganlığını 1985 ve 2014 yılları arasını kapsayacak şekilde çeşitli analizlerle değerlendirdi.
Elde edilen bulgulara göre 67 göçmen kuş türü bir mevsimde en az bir kez siklonlara, 382 tür aşırı kuraklıklara, 67 tür ise her iki aşırı hava olayına birden maruz kalıyor. Bu da incelenen tüm kuş türlerinin yüzde 4,4'ünün her iki aşırı hava olayından da etkilendiği anlamına geliyor.
Özellikle, Kuzey Amerika kökenli doğu kırlangıç kuşu (antrostomus vociferus), Asya kökenli boz yüzlü şahin (butastur indicus), Yeni Zelanda kökenli güney adası istiridye avcısı türleri hem siklonlardan hem de kuraklıklardan aşırı derecede etkileniyor.
- Yangınlar ve ani ısı değişimleri göçmen kuşların ölümüne yol açtı
Finlandiya, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Çin'den bilim insanları tarafından 2022'de yayımlanan "ABD'nin Batısında Yaşanan Birleşik İklim Aşırılıkları Göçmen Kuşların Korunmasını Tehdit Ediyor" başlıklı araştırma, ABD'de göçmen kuşların aşırı hava olayları karşısında ciddi zorluklar yaşadığını ortaya koydu.
New Mexico, Colorado, Texas, Arizona ve Nebraska dahil olmak üzere ABD'nin batı eyaletlerinde 2020 yılının Ağustos ve Eylül ayları arasında yüz binlerce kuş öldü. Bölgedeki durumu inceleyen araştırmacılar ölen kuşların çoğunun kırlangıç, serçe, sinekkapan, karatavuk ve ötleğen gibi göçmen türler olduğunu ve söz konusu bölgelerde 2020'de görülen aşırı hava olayları ile kuş ölümleri arasında doğrudan bir ilişki bulunduğunu saptadı.
Bulgulara göre Ağustos 2020'de bölgede çıkan orman yangınları ve okyanuslarda yaşanan aşırı buharlaşma özellikle California kıyı şeridindeki göçmen kuşlar için ölümcül ısı stresine neden oldu. Yangınlar sonucu kıyıda oluşan olumsuz koşullar nedeniyle kuşlar yiyecek kaynağının daha az olduğu iç bölgelere gitmek zorunda kaldı ve bu durum göç zamanı ihtiyaç duyacakları fiziksel enerjiyi toplamalarını zorlaştırdı. Bir sonraki ay bölgede meydana gelen ani soğuma ise zaten yeteri kadar güç toplayamamış kuşları güneye uçmak zorunda bıraktı. Ardı ardına oluşan tüm bu olumsuz koşullar, zayıflamış göçmen kuşların ölümüne neden oldu.
