GERZE ANTİK ARAUANNA
Gerze’nin ilk bilinen yerleşik (8km)’lik alan M.Ö 1800 yılında olduğudur. Hitit belgelerinde Gerze “Arauanna” olarak adlandırılır ki… Sinop Arkeolojisince Gerze Köşk Hüyük’te geç Kalkolitik döneme ait bulgular, açık ağız kenarlı derin kareler bulunmaktadır Gerze Köşk Hüyük Sinop sahil kesiminde M.Ö2000 yılına ait x malzemesi veren tek yerleşim yeridir. Buluntunun 60 metre uzunluğunda 4-5 metre genişliğinde olduğu halen gözlenmektedir zamanla denizin içine kaymaktadır halen..!
Çivi yazılı metinlerce Gasga egemenlik havzasının Sinope ve Carusa topraklarında olduğu sahihdir. Denilebilinir ki, Gerze, M.Ö 1400 yılında Gasgalılar 7m, da kurulmuş köydür. M.Ö 750 - M.Ö 550 yıllarında Megaralı Dorların Marmara denizinin doğu ucunda Byzantion kentini oluşturmasıyla Miletoslular’da harekete geçerek Karadeniz’de Sinope’yi kurarlar. Gaskalılar, M.Ö 1330 yz. da bölgede yerleşik olmaları lakin 20 yıl süre Hitit Kralı II.Mursille Sarasta yenilerek bozguna uğratılmasıyla köle olarak Mısır’a satıldıkları ve Filistine sürüldükleri’de bilinmektedir.
Hititlerin M.Ö 1200 yılında yıkılmasıyla M.Ö 800`lere kadar zaman arası bilinmektedir. M.Ö 1000 yıl süresinde haritalarda Sinope ve Carusa içinde yer aldığı paflagonyanın batısında Britinya, güneyinde Galatya, doğusunda Pontos, kuzeyinde Pontor Euksinus (Karadeniz) yer almaktaydı.
Sinop ve Gerze (Carusa) M.Ö VIII yz.da başta Milet kenti olmak üzere İyon kolonizasyon hareketine konu olduktan sonra Lidya-Kimmer egemenliğine girer. Sonrasında Pers egemenliğine girer ki bu dönemde Kapadokya satraplığı (eyaleti) sınırlarında iken Pontos Kapadokyasına dahil ediliyor. Peru Krallığından sonra Persler Atinasının (Yunan) ve sonrasında Makedonya Kralı Büyük İskender Pontus Krallığının idaresine girer. M.Ö 183 yılında ani bir baskınla Sinope’yi ele geçiren Pont kralı Pharnakes, kente bağlılı kolonilerden Cerasus yakınlarında “Pharnace” adıyla bir Pont kolonisi kurar. Pont kralı III.Mithridates zm.da ile devletin merkeze Amasyadan Sinope’ye nakledilir. “Sinope , (Büyük) ünvanını alırki köprüler, yollar, surlar, kaleler yapılır..!
California State Ünv. Öğr. Üyesi Prof. Owen Dounan Başkanlığında ‘’Sinop Bölgesi Arkeolojisi’’ çalışması kapsamında 2003 senesinde Gerze’nin 1 km kuzey batısında (uçuk diye anılan mevki) Helen ve Roma döneminde kalma büyük bir yerleşme bölgesini ortaya çıkarmıştır. Prof. Owen Dounan, bu yerleşim alanının (Carusa) Karausa olarak tanımlamıştır. Antik Carusa,Helen ya da He korint lenistik dönem kenti olabilir. Zaman (Cinli Değirmen) mevkii Helenistik dönem anımsanmaktadır. Sorkun vadisinde de Tunç çağına art M.Ö 3000- 2700 yıllararası bir çok bulguya rastlanılmıştır.
Bu arada W.J Hamilton’un sütun başlığın da gördüğü korint nizamının M.Ö IV yz’ dan önce kullanılamayacağını varsayarak eğer Antik Carusa’nın ne zamandan kalma olduğunu 8dönemini9 belirleyebiliriz…! Jahan Smauel Heincrih Kiepert (Van Kiepert haritası) 813 Eylül 1846-4 Ağustos 19159 Alman Seyyah- Hariyacı Şark Eğitimi alarak Anadolu-Mezopotamya Bölgelerinin haritasını çıkarttı. Van Kiepert haritasında Zagara’nın Conpura mevkii olduğu görülmektedir ki zamane Gerze’ye Zagora derledi ki yanlış bilgidir. Asli, Karuza, Geruze ve Gerze olarak yakın tarihte adlandırılarak ve aynı zamanda eski Orta Mısır’da tarihöncesi döneme ait M.Ö 4000 Nagada kültürünün devamı Kalkolitik devre ait Gerze yarımadasında bulgulara rastlanılmıştır.
ARAŞTIRMACI YAZAR-TARİHÇİ
VOLKAN YAŞAR BERBER
