Bazı yaşanmışlıklarımızı muhakeme edince tek yönlü düşünerek kendimizce kurgularız. İnsan gelişiminde en faktörlerden biri olan özelden özele akıl yürütme rahatsızlığının en önemli tarafı dönemsel olmayıp süreklilik arz edebilmesidir. Sürekli olmayan şeyler üzerine olacakmışçasına psikolojik kendiyle harb ederler. Psikoterapiye ihtiyaç duyabilmektedirler.
İçsel olarak sırayla gelişen olaylar üzerinde sonuncusuna odaklanılarak, dikkatlerini karşılaştıkları durumun sadece bir yönüne veya ayrıntısına odaklanamazlar ki odaktan uzaklaşamama yani odaklanma düşünme biçiminde zayıflıklar baş göstermektedir. Özellikle 4-7 yaşarası çocuklarda görülen bu tarz karakterize özellikler geçici olabilmektedir mamafih büyük bireylerde uzman kontrolünde tutulması elzemdir.
Sembolik düşünme evresi(2-4) ile Sezgisel düşünme evresi (4-7) yaş arası çocuklar herhangi bir şeyi tersine mantık yürütemezler. Değişen bir olayın sürecine ya da dönüşümüne odaklanmak yerine son haline odaklanırlar. Çevrelerinde yaşananlara karşı aşırı tepkiler vererek kendilerinde oluşacak fikir ve düşüncelerle olgunlaşarak yaş ilerledikçe mantıksal hareket etmeye başlarlar. Kişisel gelişimleri zamanla özelden özele akıl yürütmeye başlayacaktır.
İnsan ilk evrelerinde sembolik düşünerek mevcut olmayan bir nesne, kişiyi temsil eden sözcük, sembol veya varlığı zihinsel olarak geliştirir sonrasında sezgisel düşünme evresine geçerek ben merkezci (Egosantrik düşünme), büyüsel ve doğa düşünce, monolog, toplu monolog, paralel oyun, kalıp vargılarla kendini farkındalıklı geliştirmeye başlarlar.
Bilişsel süreç yaşanırken yapılan tüm deneyim ve tecrübelerle olaylar daha fazla özümsenerek döngüsel tepkiler devresel tepkinin başlangıcını oluşturur. Devamlılığı sağlanagelen tüm yaşanmış tepkilerin elbet bir süreç sonrasında kendisinde çevresinden gözle görülür bir değişikliklere şahit olunacaktır. Topluma faydalı olup kendisinden istifade edilebilinir birey ortaya çıkacaktır.
Somutsal işlevlerle soyut işlevlere geçiş halinde bu dönemde bireyde soyut kavramlar ve düşünceler hakkında mantık gelişir. Üst düzey akıl yürümeye, göreceli düşünmeye, hipotetik düşünmeye, andırma halleri, bütünleştirmeci, ileriye ve geriye doğru düşünme yeteneği, metabilis, hayali seyirciler, kişşsel efsaneler, omnipotent düşünme geliştikçe gelişerek fevkalade bir karakter hali alır.
Bilişsel gelişimin özelden özele akıl yürütmesinde ne kadar gereksinimli olduğunun farkındalığıyla her bireyin daha fazla çaba göstermesi kendini sürekli gelişmeye açması önemlidir. Herhagibir işlemi son aşamasına kadar takipçisi olarak muhakeme edebilme yeteneğiyle donanmış bireyler güçlü motivasyonuyla örnek teşkil etmektedirler.
ARAŞTIRMACI YAZAR
VOLKAN YAŞAR BERBER
