Çevremize baktığımızda birçok kirlilik çeşidiyle karşılaşabiliyoruz. Bunları genel olarak hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, gürültü kirliliği, bilgi kirliliği ve görüntü kirliliği olarak sınıflandırabiliriz.
Tüm bu kirlilikleri ne yazık ki çevremizde görüyor, duyuyor ya da basından takip ediyoruz. Özellikle metropollerde artan gürültü ve hava kirlilikleri, Sinop gibi denize kıyısı olan şehirlerde de görüntü ve su kirlilikleri ile karşımıza çıkıyor.
Yazımda bu kirlilikler arasından sadece üçünü ele alıp sizlerle paylaşmayı amaçladım. Bunlar;
⦁ Gürültü kirliliği
⦁ Görüntü kirliliği
⦁ Bilgi kirliliği
Gürültü Kirliliği:
İnsan kulağı saniyede 20’den aşağı olan titreşimleri alamaz; aynı şekilde, saniyede 20.000’ den yukarı olan titreşimler de hiçbir ses duyumu uyandırmaz.
Kulağımıza yakın bir yerde, saniyede birkaç milyonluk titreşim olsa, biz hiçbir şey işitemeyiz. Halbuki aynı titreşimler, hamamböceklerini 3-4 dakikada, küçük fareleri bir dakikada, sivrisinekleri ise 10 saniyede öldürebilir.
Yaz dönemine girdiğimiz bu günlerde parklar, bahçeler, plajlar insanlarla dolup taşacak. Yüksek sesle müzik, korna, motor, hoparlör ve gürültüye neden olabilecek her türlü davranıştan kaçınmalıyız. Bu davranışların kentimize gelen konuklarımızı olumsuz etkileyebileceğini düşünmeliyiz.
Kulak, insanın en hassas organlarından biridir. Uluslararası normlarda 55 desibel ve üstü sesler gürültü olarak kabul edilir. Bu seviyeden yüksek seslere uzun süre maruz kalan kişilerde başta işitme problemleri olmak üzere çeşitli sağlık sorunları ortaya çıkmaktadır. Yapılan araştırmalar, kalp krizinden, uyku bozukluğuna, sinir hastalıklarından, kan dolaşımı sorunlarına, öğrenme kazanımından, performans etkilerine kadar birçok rahatsızlığa, gürültünün sebep olduğunu göstermiştir.
Örneğin özellikle Avrupa’da olmak üzere birçok ülkede gece 23:00-05:00 arası uçakların iniş ve kalkışlarına izin verilmemektedir. Özellikle kargo uçuşlarını etkileyen bu yasak yüzünden şirketler büyük zarara uğrasa da insan sağlığı ön planda tutulmuştur.
Görüntü Kirliliği:
Görüntü kirliliği dediğimizde aklımıza ilk olarak çevre kirliliği ve çarpık yapılaşma geliyor. Plansız yapılaşma, yüksek binalar, dış cephelerdeki kargaşa, çatılardaki düzensiz uydu antenleri, su depoları ve güneş panelleri görüntü kirliliğini şehrimizde oluşturan başlıca etmenlerdir. Ayrıca yine izinsiz kapatılan balkonlarla, sarkıtılan çamaşırlıklar görüntü kirliliğine, halı-kilim silkelenmesi de genel kirliliğe sebep olmaktadır. Ayrıca cadde ve sokaklardaki araçların düzensiz park edilmesi, çöplerin çöp konteynerlerinin dışına bırakılması da görüntü kirliliğine neden olmaktadır.
Bilgi Kirliliği:
Bilgi; öğrenme, araştırma ve gözlem yoluyla elde edilen her türlü haberi anlama yeteneğidir. Bilgi kirliliği ise yanlış, abartılı, yanlı ve doğruluğu kanıtlanmamış bilgilerin kasten yayılması demektir.
Toplumu en fazla etkileyen, ikilemde bırakarak ne yapacağını bilemez duruma düşüren konu, bilgi kirliliğidir.
Bilgi kirliliğini en fazla yazılı ve görsel medyada görüyoruz. Gazeteler ve televizyon kanalları gruplara ayrılarak, kendi ideolojileri doğrultusunda haberler yapmaktadırlar. Yine asılsız bir çok haber sosyal medya aracılığı ile de yayılabiliyor. Tek bir doğru olmasına karşın farklı farklı ifadeler ve görüşler sergilenebilmektedir. Pandemi döneminde sağlık haberleri başta olmak üzere eğitimden tarıma, ekonomiden ülke sorunlarına kadar birçok konu farklı biçimlerde ele alınıp topluma sunulmuş ve insanlarımız karamsarlığa sürüklendirilmiştir.
Bu nedenle birçok sıkıntılarla başa çıkmaya çalışan insanlarımızın psikolojisini düzeltmek hepimizin birinci görevi olmalıdır. Bu bağlamda bilgi kirliliğine sebep olacak tüm açıklamalardan ve faaliyetlerden kaçınmalıyız.
Bilgi Kirliliği ile İlgili Özlü Sözler:
* Her okuduğuna değil, kaynağını bildiğin bilgiye inan.
* Güvenemediğin bilgi, doğruya ulaştırmaz.
* Kalitesiz bilgi, cahil insan yaratır. Cahil insanlar da cahil toplumları oluşturur.
Prof. Dr. İbrahim BAŞAĞAOĞLU
Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Emekli Öğretin Üyesi
Türk Tıp Tarihi Kurumu Eski Başkanı
