Karadeniz’in farklı yüzü, Alternatif düşün kenti ve bu yönüyle bir demokrasi platformu olan Sinop’ta yaşamış, Hristiyan dünyasında çok tanınan ve Hristiyanlıkta reform hareketini Cermen kökenli teolog ve filozof Martin Luther’dan yüzyıllar önce ilk defa Sinop’ta başlatan reformist din adamı Sinoplu Marcion.

Sinop, tüm dünyada çok iyi tanınan, hem kendi dönemlerini hem de kendinden sonraki dönemleri etkileyen ve halen etkilemeye devam eden antik dönem içersinde yer alan Diogenes, Mitridates, , ünlü komedia yazarı Sinoplu Diphilos ve Sinoplu Marcion ana vatanıdır. Sinoplu Marcion, dönemin en büyük otoriterine başkaldıran hemşerisi Diogenes ve Mitridates’in izinden giderek kiliseye karşı başkaldırmıştır.

Düşüncelerini özgürce dile getirdiği için kilise tarafından aforoz edilen ve bu yüzden dışlanan Sinoplu Marcion asla pes etmemiş bir adım bile geriye gitmemiştir. Sinoplu Marcion’u popüler kılan yönü Hıristiyan dünyasına kazandırdığı yazılan İncillerin doğru olmayabileceği ve bunların tartışılması gerektiğidir. Bu özelliyle Hıristiyanlık tarihinde Reform hareketini başlatan ilk kişi olmuştur.

 SİNOPLU MARCİON

          Babası Sinop Piskoposu olan Marcion, Sinop doğumlu ve zengin bir gemicidir. Sinop doğumlu olmasından dolayı Sinoplu Marcion olarak anılmaktadır.  M.S. 80 yılında Sinop’ta doğmuş M.S. 160 yılında 80 yaşında ölmüştür. Nerede öldüğü tam olarak bilinmemektedir. Sinop’ta Hıristiyan yaşantısı ve öğretilerine göre yetişmiştir. Bazı araştırmacılar Marcion’un Efes gezisi sırasında Hıristiyan olduğunu söyleseler de Roma’ya gittiğinde Piskopos mertebesinde din adamı olması onun köklü birikiminin olduğunu göstermekte ve bu düşünceyi geçersiz kılmaktadır. Gençlik yıllarında Sinop’tan ayrılmış ve Efes’te bir süre konaklamış ve oradan da 135–140 yılları arasında Roma’ya gitmiştir. Tertullian, Sinop’tan ayrılışını, Sinop’ta iken bir bakireyi infial ettiğe bağlamaktadır. Fakat bu karalama kampanyasının bir ürünü olmalıdır. Tertullian, Marcionculuğu eleştiren, yerden yere vuran üç kitap yazmış ve Marcion’un cinsellikten uzak duran bir yaşamı seçmesi (asketik) ve ahlaki erdeme büyük önem vermiş olması bunun karalama kampanyasının bir ürünü olduğunu göstermektedir. Hemen hemen tüm bilim adamları bu konuda hem fikidir. Roma’da Katolik kilisesine yüklü bir miktarda bağışta bulunmuştur. Tertellianus, yapılan bağışın 200.000 sesters olduğunu bildirmektedir. Roma’da Suriyeli Cerdo ile tanışır ve en iyi öğrencisi olur. Marcion, hocası Cerdo’nın fikirlerini devam ettirip daha da geliştirmiştir. Bu geliştirdiği fikirleri Roma kilisesinde sıklıkla dile getirmiş ve artık bu konunun konsil toplantısı yapılarak tartışılmasını istemiştir. Kilise bu fikirleri din dışı bularak Marcion’u 144 yılında aforoz etmiş ve kiliseye bağışladığı parayı geri iade etmiştir. Roma’da kendine destek arasa da bunu başaramamış ve yılmadan düşüncelerini dile getirmeye devam etmiştir. Fikirlerini yaymaktan çekinmemiş ve her bulduğu fırsatta kalabalıklara düşüncelerini anlatarak taraftar sayısı hızla artmıştır.

Yaydığı fikirlere Marcionculuk akımı adı verilmektedir. 3. yüzyılın başlarında kiliseyi meşgul eden en önemli konular arasında yerini almıştır. Fikirleri Avrupa ve Asya geniş yayılım alanı bulmuş ve yüzyıllarca varlığını sürdürmüştür. Avrupa’da Katolik kilisenin baskısıyla uzun süre varlık gösterememiş olsa da Doğu’da varlığını 11. yy la kadar sürdürmüştür. Doğu’da 6 yüzyıldan başlayarak yavaş yavaş Maineizm içersinde erimiştir.

 Fikirleri:

           Marcion’un yazmış olduğu eserler maalesef günümüze kadar ulaşamamıştır. Hakkındaki bilgilere dolaylı olarak ikinci dönem Hıristiyan yazarlardan öğrenmekteyiz. Bu yazarları kronolojik olarak sıralamak gerekirse, Justin Martyr, Iraneaus (130–200), Hippolytus (170–236), Epiphanius (315–403) son sırada ise Tertullianus(160–225) yer almaktadır. Katolik kilise babası olan Tertullianus, ikinci dönem Hıristiyan yazarlar arasında Marcionculuk alanında en geniş bilgiyi bizlere sunmaktadır. Yazdığı üç eseri Marcionculuğu eleştirerek kaleme almıştır. Bunlar: Adversus Heareses (Heretiklere Karşı), The Prescription Against Heretics (Heretiklere Karşı Reçete), Adversus Marcionem’i (Marcion'a Karşı)’dır.                      Marcion, Hıristiyan dünyasınca kabul gören dört İncil arasında yalnızca Pavlus’un on üç mektubundan oluşan Luka İncilini kutsal kabul etmiş fakat bunu da günümüzdeki şekliyle değil kendi felsefesine uygun olan bölümleri kabul etmiştir. Pavlus’un on üç mektubunun Timoteos’a Birinci ve İkinci Mektup ile Titus’a Mektubu bölümlerini kabul etmeyip geriye kalan 10 mektubu (Galatyalılara Mektup, Korintlilere Birinci ve İkinci Mektup, Romalılara Birinci ve İkinci Mektup, Selaniklilere Mektup, Efeslilere Mektup, Kolosailere Mektup, Filipililere Mektup ile Filimun’a Mektup) ise kabul etmiştir.
           Marcion Pavlos’un 10 mektubuna “Resullerin İşleri” bölümünü ekleyerek yeni bir İncil oluşturmuştur. Marcion’un bu el yazması İncili günümüze ulaşmamış olsa da Tertullianus (160–225)’un ‘Adversus Marcionem’ (Marcion'a Karşı) eserinde tüm ayrıntılarıyla bahsederek yeni oluşturulan bu İncilin hemen hemen hepsini bilmekteyiz.
         Marcion, Eski Ahit ve Yeni Ahit tanrı olmak üzere iki tanrı kabul eder. Eski Ahit tanrı kötü tanrıyı, Yeni Ahit tanrı ise iyi tanrıyı temsil etmektedir. Kötü tanrı; bu dünyanın yaratıcısı ve insanları günah ve ölüm kısır döngüsüne hapsetmiştir. Adaletin ve hukuku aşırı tavizsiz uygulayıcısıdır. Onun hukuku acımasızca intikam alma hırsını ortaya çıkarmış ve kötülüğü yaratmıştır. Ona göre savaştan ve insanlara eziyet etmekten büyük bir zevk almaktadır.
           İyi tanrı ise; bu tanrı diğeri gibi fazla bilinmeyen bu âleme yabancı olan ilahtır. Mutlak iyilik, merhametli ve bağışlayıcı niteliklere sahip olması sebebiyle yaratıcı tanrıdan daha yücedir. Her zaman var olmasına rağmen kendisini “Oğul İsa” aracılıyla kendisini göstermiştir. Kötülükle çevrelenmiş insanlara kurutuluş yolunu göstermek için Tiberius’un 15. yılında (M.S. 29) Oğul İsa Mesih’te kendisini göstermiştir. İsa Mesih’in “baba” dediği tanrı iyi tanrıdır. Oğul Mesih’deki beden gerçek beden değil sadece bir illüzyondur. Bu dünya ile irtibata girmek, insanları kötülük saran dünyadan kurtarmak için bedeni varmış gibi göstermiştir kendini. İsa Mesih’in çarmıha gerilmesi ve sonrasında ölmesi ve yeniden dirilmesi gerçek değil hepsinin illüzyon olduğunu belirtmektedir. İyi tanrı, aracılıyla insanlara kurtuluş reçetesini sunmak için kendisini İsa Mesih’in bedeninde göstermiştir.

 Önemi:

Sinoplu Marcion, fikirleriyle Reform hareketi Roma döneminde başlatmıştır. Fikirleriyle Orta Çağ Avrupa’sında başlayan reform hareketlerinin temellerini bu binlerce yıl önce atmıştır.
Hıristiyan dünyası tarafından çok iyi tanınan bir kişiliktir. Tıpkı Sinoplu Diogenes gibi büyük otoritelere baş kaldırmış ve zorluklardan asla yılmamıştır. Marcion yaptığı çalışmalarıyla Hıristiyanlık tarihinde metin tenkiti çalışmalarının kurucusu kabul edilir. Marcion, yeni derlenen İncil metinlerinin ne kadar güvenilir ve doğru olabileceğini tartışmaya açmıştır. Eski ve Yeni Ahit olmak üzere yeni iki kavram ortaya çıkarmıştır.

Dini Felsefe Turizminde önemli bir isim olan Marcion, Martin Luther’dan asırlar önce kiliseye kafa tutar ve aforoz edilir. Sinoplu Marcion, yaşadığı coğrafyası ve yaşam alanları Sinop Dini Turizmi için önemli bir yere sahiptir.

KAYNAKÇA

Gündüz, Şinasi, “Sinoplu Marcion’un Gnostik Teolojisi”, Hoşgörü ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Isparta 2001, 131–147.

Gündüz, Şinasi,  “Gnostik Mitolojide Düşüş Motifi ve Demiurg Düşüncesi”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, Samsun 1997, 121–165.

Hinkson, Kent, “Kilise Tarihi”, 29.11.2012, http://www.belgeler.com/blg/ 2xfw/kilise-tarihi.

Nihat, Durak,  “SİNOPLU BİR GNOSTİK: MARCİON”, AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, Güz 2013, Cilt:1, 1–18.

Kuşçu, Emir, “Gnostik Hıristiyan Bir Akım Olarak Valentinyanizm”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31, Samsun 2011, 95–126.

Drijvers, H.J.W., "Marcionism in Syria: Principles, Problems, Polemics", Second Century (1987/1988), 153-172.

Alister, E. McGrath, Christian History: An Introduction, 2013.

Joseph, B. Tyson , Marcion and Luke-Acts: A Defining Struggle, University of South Carolina, 2006.

Robert, Smith Wilson, Marcion Heresies of the Early Christian and Medieval Era Series, Michigan Üniversitesi, 1933.

http://en.wikipedia.org/wiki/Marcion_of_Sinope

Bradshaw, Robert, “Marcion: Portrait of a Heretic”, 13.11.2012, http://www.earlychurch.org.uk/pdf/marcion.pdf.