KARADENİZ’İN KIRKPINARI SİNOP
Hıdrellez, bütün Türk dünyasında bilinen ve kutlanan mevsimlik bayramlarımızdan birisidir. Miladi takvime göre 6 Mayıs gününe denk geldiği kabul edilen ve Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan günde kutlanmaktadır. Bugün halk arasındaki inanışa göre Hızır ve İlyas Peygamber’in yeryüzünde buluştukları gündür.
İlimizde, yaz günlerinin başlangıcı olarak da kabul edilen bugün ve sonrasındaki günlerde, bolluk, bereket ve sağlık getirmesi inancıyla pek çok geleneksel uygulama gerçekleştirilmekte ve geniş katılımların olduğu kutlamalar düzenlenmektedir.
Yörede Hıdrellez gelmeden önce çeşitli hazırlıklar yapılmaktadır. Evlerin her tarafı süpürülmekte, ev ve giyim eşyaları temizlenmekte, Hıdrellez günü giyilmek üzere yeni elbise ve ayakkabılar alınmaktadır. Tüm bu hazırlıklar Hızır’ın ancak temiz ve düzenli bir eve uğrayacağına dair olan inanca bağlı olarak yapılmaktadır.
Hıdrellez gecesi Hızır’ın uğradığı yerlere ve dokunduğu eşyalara bereket geleceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamalardan İlimizde en sık görüleni şunlardır: Yiyecek kaplarının kapakları, ambarların kapıları, cüzdanların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Hastalıklara iyi geleceği inancıyla kırlardan çeşitli çiçek ve otlar toplanır ve kaynatılarak suyu içilir. Ev, araba gibi şeyler isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi herhangi bir yere bu istediklerinin küçük bir modelini yaparlar ve Hızır’ın bunları görerek kendilerine yardım edeceğine inanırlar.
Sinop genelinde geçekleştirilen kutlamalar, Hıdrellezin anlamına uygun olarak yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında veya bir türbe ya da yatırın bulunduğuna inanılan ve “hıdırlık, türbe, yeni cuma” gibi adlar verilen mevkilerde gerçekleştirilmektedir. Kutlamaların olduğu günlerde mümkün olduğu kadar herhangi bir iş yapmadan sadece eğlenerek günün geçirilmesine özen gösterilmektedir.
İlimizdeki Hıdrellez kutlamalarına bakıldığında, bu kutlamaların pek çok yöreden farklı olarak sadece 6 Mayıs gününde gerçekleştirilmediğini, bugünü takip eden farklı günlerde de pek çok kutlama yapılmaya devam ettiğini görmekteyiz.
Bu durum Hıdrellezin yörede dini bayramlar gibi bir birleşme günü olarak kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır. İl genelindeki birçok yerleşim yerinde muhtarlıklar veya köy dernekleri, iklim koşulları ve il dışında yaşayan hemşerilerimizin katılımını da göz önünde bulundurarak tarihler belirlemekte ve bu tarihlerde Hıdrellez Şenlikleri adı ile çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Mayıs ve Haziran ayları süresince gerçekleştirilen ve genellikle bir gün süren bu etkinliklerde insanlar bir araya gelerek hem Hıdrellezi kutlamakta hem de birbirleriyle hasret gidermektedirler.
Yöredeki Hıdrellez Şenliklerinde görülen en sık görülen uygulama keşkek pişirme ve dağıtma geleneğidir. Törensel bir yiyecek olan ve kültürümüzde çok önemli bir yere sahip olan keşkeğin, Hıdrellez Şenliklerinin birçoğunda pişirildiğini görmekteyiz. Şenliği düzenleyen köy sakinleri tarafından ortaklaşa alınan malzemeler ile hazırlanan ve yardımlaşarak pişirilen bu keşkeklerin gelen tüm misafirlere dağıtılması bir gelenek haline gelmiştir.
Hıdrellez, bütün Türk dünyasında bilinen ve kutlanan mevsimlik bayramlarımızdan birisidir. Miladi takvime göre 6 Mayıs gününe denk geldiği kabul edilen ve Ruz-ı Hızır (Hızır günü) olarak adlandırılan günde kutlanmaktadır. Bugün halk arasındaki inanışa göre Hızır ve İlyas Peygamber’in yeryüzünde buluştukları gündür.
İlimizde, yaz günlerinin başlangıcı olarak da kabul edilen bugün ve sonrasındaki günlerde, bolluk, bereket ve sağlık getirmesi inancıyla pek çok geleneksel uygulama gerçekleştirilmekte ve geniş katılımların olduğu kutlamalar düzenlenmektedir.
Yörede Hıdrellez gelmeden önce çeşitli hazırlıklar yapılmaktadır. Evlerin her tarafı süpürülmekte, ev ve giyim eşyaları temizlenmekte, Hıdrellez günü giyilmek üzere yeni elbise ve ayakkabılar alınmaktadır. Tüm bu hazırlıklar Hızır’ın ancak temiz ve düzenli bir eve uğrayacağına dair olan inanca bağlı olarak yapılmaktadır.
Hıdrellez gecesi Hızır’ın uğradığı yerlere ve dokunduğu eşyalara bereket geleceği inancıyla çeşitli uygulamalar yapılmaktadır. Bu uygulamalardan İlimizde en sık görüleni şunlardır: Yiyecek kaplarının kapakları, ambarların kapıları, cüzdanların ve para keselerinin ağızları açık bırakılır. Hastalıklara iyi geleceği inancıyla kırlardan çeşitli çiçek ve otlar toplanır ve kaynatılarak suyu içilir. Ev, araba gibi şeyler isteyen kimseler, Hıdrellez gecesi herhangi bir yere bu istediklerinin küçük bir modelini yaparlar ve Hızır’ın bunları görerek kendilerine yardım edeceğine inanırlar.
Sinop genelinde geçekleştirilen kutlamalar, Hıdrellezin anlamına uygun olarak yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında veya bir türbe ya da yatırın bulunduğuna inanılan ve “hıdırlık, türbe, yeni cuma” gibi adlar verilen mevkilerde gerçekleştirilmektedir. Kutlamaların olduğu günlerde mümkün olduğu kadar herhangi bir iş yapmadan sadece eğlenerek günün geçirilmesine özen gösterilmektedir.
İlimizdeki Hıdrellez kutlamalarına bakıldığında, bu kutlamaların pek çok yöreden farklı olarak sadece 6 Mayıs gününde gerçekleştirilmediğini, bugünü takip eden farklı günlerde de pek çok kutlama yapılmaya devam ettiğini görmekteyiz.
Bu durum Hıdrellezin yörede dini bayramlar gibi bir birleşme günü olarak kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır. İl genelindeki birçok yerleşim yerinde muhtarlıklar veya köy dernekleri, iklim koşulları ve il dışında yaşayan hemşerilerimizin katılımını da göz önünde bulundurarak tarihler belirlemekte ve bu tarihlerde Hıdrellez Şenlikleri adı ile çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir. Mayıs ve Haziran ayları süresince gerçekleştirilen ve genellikle bir gün süren bu etkinliklerde insanlar bir araya gelerek hem Hıdrellezi kutlamakta hem de birbirleriyle hasret gidermektedirler.
Yöredeki Hıdrellez Şenliklerinde görülen en sık görülen uygulama keşkek pişirme ve dağıtma geleneğidir. Törensel bir yiyecek olan ve kültürümüzde çok önemli bir yere sahip olan keşkeğin, Hıdrellez Şenliklerinin birçoğunda pişirildiğini görmekteyiz. Şenliği düzenleyen köy sakinleri tarafından ortaklaşa alınan malzemeler ile hazırlanan ve yardımlaşarak pişirilen bu keşkeklerin gelen tüm misafirlere dağıtılması bir gelenek haline gelmiştir.
Keşkeğin yanı sıra farklı börek çeşitleri, boyalı yumurtalar, haşlanmış kestaneler ve çeşitli yeşillikler de Hıdrellez sofralarında yer almaktadır. Yörede yaygın olan Hıdrellezde yiyeceklerin paylaşılması ile bereketin artacağına dair inanış sebebiyle keşkek gibi bu yiyeceklerde orada bulunan misafirlerle paylaşılarak yenilmektedir.
Bu şenliklerde karşımıza çıkan bir diğer etkinlik ise düzenlenen güreş müsabakalarıdır. İlimizde son derece sevilen karakucak güreşleri Hıdrellez Şenlikleri özdeşleşmiş durumdadır. Ancak son dönemlerde bu güreşler belirli ölçüde boyut değiştirmiştir. Önceki yıllarda daha çok köyler, mahalleler arası rekabetlerin yaşandığı ve yerel güreşçilerin katıldığı bu müsabakalar, günümüzde il dışından gelen lisanslı güreşçilerin da güreştiği spor müsabakalarına dönüşmüş bulunmaktadır.
Görüldüğü gibi geleneksel uygulama ve kutlama biçimlerinden belirli ölçüde uzaklaşılsa da, doğanın canlanmasını simgeleyen ve dünya tarihinin en eski mevsimlik bayramlarından biri olan Hıdrellez, doğa sevgisi, yardımlaşma, birlik beraberlik gibi duyguların pekiştiği pek çok etkinlikle İlimizde hala yoğun bir şekilde kutlanmaktadır.
Hızlı bir kültürel erozyonun yaşandığı günümüzde, kültürümüzle ilgili pek çok alanda olması gerektiği gibi, İlimizde gerçekleştirilen Hıdrellez kutlamaları ile ilgili ritüellerin de kaybolmadan tespit edilmesi ve gelecek nesillere doğru bir biçimde aktarılması amacıyla belgeleme çalışması yapılması gerekmektedir. Bu bilinçle hareket eden İl Kültür ve Turizm Müdürlüğümüz, bu geleneksel bayramımız ilgili olarak, her yıl düzenlenen şenlikler çerçevesinde alan çalışmaları gerçekleştirmekte ve elde ettiği verileri kendi bünyesinde arşivlemekte ayrıca Bakanlığımıza bünyesindeki Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi’ne göndermektedir.
Hıdırellez şenlikleri ve bu şenliklerin en önemli ayağını oluşturan güreşler Sinop’ta birçok gurbetçinin ve güreş severlerin bir araya gelmesini sağlayan ciddi manada bir turizm hareketi oluşturmaktadır. Güreş ağalarını seçilmekte özellikle Sinop’un kırsal kısmında önemli ölçüde katma değer sağlamaktadır. Sinop Nüfus idaresinde 1.300.000 kayıtlı Sinoplu’dan 1 milyonunun il dışında yaşamakta olup bu geleneksel kültür mirası ile memleket hasreti gidermektedirler. Kırkpınar Güreşlerine alternatif konuma gelen Karadeniz Kırkpınar’ı Sinop Güreş Şenlikleri ve Müsabakalarına, Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak destek vermekteyiz.
Bu şenliklerde karşımıza çıkan bir diğer etkinlik ise düzenlenen güreş müsabakalarıdır. İlimizde son derece sevilen karakucak güreşleri Hıdrellez Şenlikleri özdeşleşmiş durumdadır. Ancak son dönemlerde bu güreşler belirli ölçüde boyut değiştirmiştir. Önceki yıllarda daha çok köyler, mahalleler arası rekabetlerin yaşandığı ve yerel güreşçilerin katıldığı bu müsabakalar, günümüzde il dışından gelen lisanslı güreşçilerin da güreştiği spor müsabakalarına dönüşmüş bulunmaktadır.
Görüldüğü gibi geleneksel uygulama ve kutlama biçimlerinden belirli ölçüde uzaklaşılsa da, doğanın canlanmasını simgeleyen ve dünya tarihinin en eski mevsimlik bayramlarından biri olan Hıdrellez, doğa sevgisi, yardımlaşma, birlik beraberlik gibi duyguların pekiştiği pek çok etkinlikle İlimizde hala yoğun bir şekilde kutlanmaktadır.
Hızlı bir kültürel erozyonun yaşandığı günümüzde, kültürümüzle ilgili pek çok alanda olması gerektiği gibi, İlimizde gerçekleştirilen Hıdrellez kutlamaları ile ilgili ritüellerin de kaybolmadan tespit edilmesi ve gelecek nesillere doğru bir biçimde aktarılması amacıyla belgeleme çalışması yapılması gerekmektedir. Bu bilinçle hareket eden İl Kültür ve Turizm Müdürlüğümüz, bu geleneksel bayramımız ilgili olarak, her yıl düzenlenen şenlikler çerçevesinde alan çalışmaları gerçekleştirmekte ve elde ettiği verileri kendi bünyesinde arşivlemekte ayrıca Bakanlığımıza bünyesindeki Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi’ne göndermektedir.
Hıdırellez şenlikleri ve bu şenliklerin en önemli ayağını oluşturan güreşler Sinop’ta birçok gurbetçinin ve güreş severlerin bir araya gelmesini sağlayan ciddi manada bir turizm hareketi oluşturmaktadır. Güreş ağalarını seçilmekte özellikle Sinop’un kırsal kısmında önemli ölçüde katma değer sağlamaktadır. Sinop Nüfus idaresinde 1.300.000 kayıtlı Sinoplu’dan 1 milyonunun il dışında yaşamakta olup bu geleneksel kültür mirası ile memleket hasreti gidermektedirler. Kırkpınar Güreşlerine alternatif konuma gelen Karadeniz Kırkpınar’ı Sinop Güreş Şenlikleri ve Müsabakalarına, Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak destek vermekteyiz.
Nice Hıdırellezlerde buluşmak dileğiyle.
