Sinop’lular, yıllar önce şehrimize kurulan kibrit Fabrika’sının buradan apar topar kaldırılarak İstanbul Büyükdereye nakledilmesine henüz daha bir anlam verememişlerken, Kibrit Fabrikası’nın buradan neden, nasıl ve kimler tarafından gönderildiğinin tartışmaları da hala sürüp gidiyor.
Kibrit Fabrikası 1925-28 yılları arasında Sinop’ta kurularak ilk kibrit üretimini yaklaşık bir iki yıl gibi kısa bir süre içinde gerçekleştirmiştir. Daha sonra bir çok kesimin tartışmasına, menfaatine ve eleştirilerine neden olduğu için de buradan kaldırılıp, İstanbul Büyükdereye nakledilmiştir.
Eskiler bilirler; Kibrit Fabrikası şimdiki Belediye Minibüs garajı ile Tarım İl Müdürlüğü arasındaki yerde kurulmuştu. Fabrika buradan İstanbul’a kaldırıldıktan sonra bile bu Kibrit Fabrikasının bacası yıllarca burada durdu.
Sinop Kibrit Fabrikası burada üç yıl kaldı ve ilk kibrit üretimini de başarıyla gerçekleştirdi. Daha sonra fabrika buradan alınarak İstanbul Büyükdereye nakledildi. Kurulan bir fabrikanın üç yıl sonra yerinden alınarak, bir başka İl’e gönderilmesi hiç görülmüş bir şeymi? Ben duymadım ve rastlamadım da .
O yıllarda kibrit çok önemli bir gelir kaynağıydı. Yine o yıllarda bir çok kişi masraflı olur diye kibrit yerine çakmak taşlarını birbirine sürterek kav dediğimiz bir maddeyi ateşlerler, sonuçta sigarasını ve evindeki ateşini bu şekilde yakarlardı. İşte o yıllarda kibrit maddesi bu kadar çok öneme sahipti.
Sinop’ta kurulan kibrit fabrikasını bir yabancı şirketin kurduğu belirtiliyor. Daha sonra Tekel Genel Müdürlüğü bu fabrikayı satın alıp İstanbul’a nakletmiştir. Peki Sinop’a kurulan bu önemli fabrika buradan neden alınıp’ta İstanbul’a kurulmuştur? Buna İlimizde bulunan kişilerin bir kısmı; “Kibrit Fabrikasının kumsal bir zemine yapılması nedeniyle, fabrikanın çalışması durumunda toprak üzerinde kayma, göçme durumu hasıl olabileceği, bunun sonucunda da fabrikanın hasar görmesinin hesabı yapılarak buradan alınmış”
Bir başka kesim; “Fabrikayı bir özel teşebbüse dahil bir işadamı şirket yapmıştır. Fabrikaya bazı kişiler tarafından yapılan sabotajlar nedeniyle ilgili şirket yetkililerinin burayı rahatlıkla çalıştıramaması sonucunda burayı Tekel’e satmak durumunda kalmışlar” Bununla birlikte Tekel İşletmesi de ilgili fabrikayı satın alıp daha ekonomik olur düşüncesiyle fabrikayı İstanbul Büyükdereye nakletmiştir. “Yine Doğan Avcıoğlu isimli yazar’ın kitabına göre de; Fabrika yapılırken; Sinop’taki ormanlarla birlikte Ayancık Orman İşletmesi ile de anlaşma yapılmıştır. Ancak fabrika çalışmaya başlayınca da Ayancık Orman İşletmesinin orman envalini fabrikaya vermeme kararı üzerine, şirket tomruk bulmakta zorlanmış, sonuçta da burayı Tekel’e satmak durumunda kalmıştır. Fabrikayı satın alan Tekel İşletmesi de bu tesisi İstanbul’a kaldırmıştır”. “ Son olarak ta; bir hatırlı kişinin Kibrit Fabrikasının buradan kalkması yönünde çok ısrarcı olduğu konuşulmaktadır.
İşte Kibrit Fabrikasının Sinop’tan kaldırılmasının sebepleri bu şekilde sıralanmaktadır. Her ne sebepten olursa olsun, kibrit fabrikası buradan alınarak İstanbul’a nakledilmiştir. Benim araştırmalarımın içersinde Sinop Kibrit Fabrikasının burada kalması için Büyük Atatürk’ede bu konu iletilmiştir. Harf inkilabı için 15 Eylül 1928 yılında Sinop’a gelen Mustafa Kemal Atatürk’e şehrin ileri gelenleri fabrikanın durumunu kendisine anlatmışlar. Atatürk’te bu konuyla ilgileneceğim demesine rağmen, yinede fabrikanın burada kalması mümkün olmamıştır.
Kibrit Fabrikası 1925-28 yılları arasında Sinop’ta kurularak ilk kibrit üretimini yaklaşık bir iki yıl gibi kısa bir süre içinde gerçekleştirmiştir. Daha sonra bir çok kesimin tartışmasına, menfaatine ve eleştirilerine neden olduğu için de buradan kaldırılıp, İstanbul Büyükdereye nakledilmiştir.
Eskiler bilirler; Kibrit Fabrikası şimdiki Belediye Minibüs garajı ile Tarım İl Müdürlüğü arasındaki yerde kurulmuştu. Fabrika buradan İstanbul’a kaldırıldıktan sonra bile bu Kibrit Fabrikasının bacası yıllarca burada durdu.
Sinop Kibrit Fabrikası burada üç yıl kaldı ve ilk kibrit üretimini de başarıyla gerçekleştirdi. Daha sonra fabrika buradan alınarak İstanbul Büyükdereye nakledildi. Kurulan bir fabrikanın üç yıl sonra yerinden alınarak, bir başka İl’e gönderilmesi hiç görülmüş bir şeymi? Ben duymadım ve rastlamadım da .
O yıllarda kibrit çok önemli bir gelir kaynağıydı. Yine o yıllarda bir çok kişi masraflı olur diye kibrit yerine çakmak taşlarını birbirine sürterek kav dediğimiz bir maddeyi ateşlerler, sonuçta sigarasını ve evindeki ateşini bu şekilde yakarlardı. İşte o yıllarda kibrit maddesi bu kadar çok öneme sahipti.
Sinop’ta kurulan kibrit fabrikasını bir yabancı şirketin kurduğu belirtiliyor. Daha sonra Tekel Genel Müdürlüğü bu fabrikayı satın alıp İstanbul’a nakletmiştir. Peki Sinop’a kurulan bu önemli fabrika buradan neden alınıp’ta İstanbul’a kurulmuştur? Buna İlimizde bulunan kişilerin bir kısmı; “Kibrit Fabrikasının kumsal bir zemine yapılması nedeniyle, fabrikanın çalışması durumunda toprak üzerinde kayma, göçme durumu hasıl olabileceği, bunun sonucunda da fabrikanın hasar görmesinin hesabı yapılarak buradan alınmış”
Bir başka kesim; “Fabrikayı bir özel teşebbüse dahil bir işadamı şirket yapmıştır. Fabrikaya bazı kişiler tarafından yapılan sabotajlar nedeniyle ilgili şirket yetkililerinin burayı rahatlıkla çalıştıramaması sonucunda burayı Tekel’e satmak durumunda kalmışlar” Bununla birlikte Tekel İşletmesi de ilgili fabrikayı satın alıp daha ekonomik olur düşüncesiyle fabrikayı İstanbul Büyükdereye nakletmiştir. “Yine Doğan Avcıoğlu isimli yazar’ın kitabına göre de; Fabrika yapılırken; Sinop’taki ormanlarla birlikte Ayancık Orman İşletmesi ile de anlaşma yapılmıştır. Ancak fabrika çalışmaya başlayınca da Ayancık Orman İşletmesinin orman envalini fabrikaya vermeme kararı üzerine, şirket tomruk bulmakta zorlanmış, sonuçta da burayı Tekel’e satmak durumunda kalmıştır. Fabrikayı satın alan Tekel İşletmesi de bu tesisi İstanbul’a kaldırmıştır”. “ Son olarak ta; bir hatırlı kişinin Kibrit Fabrikasının buradan kalkması yönünde çok ısrarcı olduğu konuşulmaktadır.
İşte Kibrit Fabrikasının Sinop’tan kaldırılmasının sebepleri bu şekilde sıralanmaktadır. Her ne sebepten olursa olsun, kibrit fabrikası buradan alınarak İstanbul’a nakledilmiştir. Benim araştırmalarımın içersinde Sinop Kibrit Fabrikasının burada kalması için Büyük Atatürk’ede bu konu iletilmiştir. Harf inkilabı için 15 Eylül 1928 yılında Sinop’a gelen Mustafa Kemal Atatürk’e şehrin ileri gelenleri fabrikanın durumunu kendisine anlatmışlar. Atatürk’te bu konuyla ilgileneceğim demesine rağmen, yinede fabrikanın burada kalması mümkün olmamıştır.
