İmam Gazali ra. oğluna nasihatlerinde buyurmus;
"Fikri tartışmada kendini haklı çıkarmak için inat gösterme,edep ve terbiyesini yitirmiş patavatsız kimselerle ise tartısma! "
Bilhassa rezillik duygusu taşımayan kimselerle gerek ilmi gerekse güncel her hangi bir mevzu üzerinde münazarada bulunmak cok güç bir ahvaldir. Zira kişilerin bilinclerinin kalite seviyesi düştükçe bilinç hayvani düzeye iner. Saldırgan ruh haline bürünür. Bu hâl kisiden kisiye farklı reaksiyon gösterir. Kimisi eylemini âşikâr eylerken kimisi ustalıkla arkadan yapar. Oysa talim ve telkin olunan insan kişiliğini güzel bir kimlikle tezyin edebilendir. Zihni ve gönlü bulanmamış,nefsani ihtiraslarını dizginlemiş, karşısındakinin maksad ve gayesini idrak etmiş olmasına rağmen,sergilediği tutum sükûnete haiz bir durumdan başka bir şey olamaz. Yine Imam Gazali nasihatinin devamında;
"Boş sözden uzak dur! aklının hemen kabul etmeyeceği şeyi söyleme, lüzumsuz laftan sakın."
Lüzumsuz konuşan dil sahibini her daim mahcup eder. Cok ve yersiz konusan insanın kalbi cabuk kararır,kalbi kararan kisinin Allah'tan uzaklasması kolay olur demis hikmet Alimleri. Hele de konusmanın uslubuna muhalif kaba ve haşin cümleler haya duygusunu azaltır. Haya duygusu azalan bir insandan her sey beklenir. Incitmesi ve kırması cok daha kolay olur.
Nitekim bir hadîs-i şerîfte:
“Allah katında en kötü kimse, ağzının bozukluğundan dolayı insanların kendisiyle buluşmayı ve görüşmeyi terk ettiği kimsedir.” buyrulur. (Buhârî, Edeb, 48)
Bu mevzuyu özetlersek kısaca Şeyh edebalinin guzel sözüyle noktalayabilirim;
"COK KONUSMA, BOŞ KONUSMA, KEM KONUŞMA "
Allah bizleri de diline ve nefsine hakim olan kullardan eylesin. Amin
